XML nedir?

XML nedir?

XML (eXtensible Markup Language), metin tabanlı bir veri depolama ve taşıma biçimidir. XML, verileri yapılandırılmış ve hiyerarşik bir biçimde depolamak ve değiştirmek için kullanılan bir metin formatıdır. XML, insanlar ve bilgisayarlar tarafından okunabilir ve anlaşılabilir olma özelliği taşır. Genellikle verileri belge biçiminde saklamak ve iletmek için kullanılır.

XML'in özellikleri

XML, HTML diline benzer biçimde, hiyerarşi temelli işaretleme dillerinden biri. Ancak burada kullandığımız etiketler, HTML’den ayrı olarak, manuel olarak belirleniyor. İsimlendirme konusunda programcılara bu açıdan büyük bir özgürlük sağlıyor. Bununla birlikte XML’in diğer işleyiş alanlarında aynı özgürlük geçerli değil. Yine de bu, XML’in doldurduğu boşluğu, faydalarını, yarattığı devrimi ortadan kaldırmıyor. 

Hiyerarşik yapıdaki XML dilinde açtığınız etiketleri mutlaka kapatmalısınız. Oluşturduğunuz etiketlere nitelikler atayarak işinizi kolaylaştırabilirsiniz. 

XML'nin temel özellikleri şunlardır:

1. Etiketler: XML belgeleri, verileri tanımlayan ve gruplandıran etiketler içerir. Bu etiketler açılış () ve kapanış () etiketleri olarak çiftler halinde kullanılır.

2. Ağaç Yapısı: XML belgeleri bir ağaç yapısına benzer. Ana etiket (kök) altında bir veya daha fazla alt etiket bulunabilir. Bu hiyerarşik yapı, verilerin düzenli ve yapılandırılmış bir şekilde saklanmasına olanak tanır.

3. Veri Türü Bağımsızlığı: XML, verilerin türünden bağımsızdır. Bu nedenle metin, sayı, tarih, resim, veya diğer veri türleri gibi farklı veri tiplerini saklamak için kullanılabilir.

4. İnsan Okunabilir: XML, metin tabanlı bir format olduğu için insanlar tarafından okunabilir ve düzenlenebilir. Bu, XML belgelerinin kolayca gözden geçirilebilmesini sağlar.

5. Genişletilebilirlik: XML, kullanıcılar tarafından tanımlanan özel etiketler ve yapılar eklemek için kullanılabilir. Bu, farklı uygulama gereksinimlerine uyum sağlamak için önemlidir.

XML, birçok farklı alan ve uygulama için kullanılır. Özellikle veri alışverişi, konfigürasyon dosyaları, web servislerinin veri iletimi, veri depolama ve çok daha fazla alanda kullanılır. Örneğin, web sayfalarının yapılandırılması için kullanılan HTML, bir tür XML türevidir. XML ayrıca SOAP (Simple Object Access Protocol) gibi web servis protokollerinde kullanılır.

XML belgeleri, bir dizi uygunluk (well-formed) ve geçerlik (valid) kuralına uymalıdır. Well-formed bir XML belgesi, temel XML sözdizimine uyar ve uygun bir ağaç yapısına sahiptir. Geçerli bir XML belgesi, bir XML şema veya DTD (Document Type Definition) tarafından tanımlanan belirli bir yapıya ve veri türüne uymalıdır.

“İnternetin omurgası” XML

Yazılımcılar ve programcılar için veri alışverişi, yaptıkları tüm faaliyetler arasında en temel işlemlerden biridir. Aslında internetin kendisi, büyük ölçekte veri alışverişini sağlayan, kolaylaştıran ve en nihayetinde hızlandıran bir araç olarak tanımlanır. Günümüzde, veri alışverişinin kolay ve hızlı gerçekleşebilmesi için, kullandığımız web sitelerinin arkasında işleyen sistemlerde bazı diller kullanılıyor. XML de onlardan biri. 

XML dili, internet tabanlı veri alışverişi gerçekleştiren platformlar – arası iletişimi standardize eden bir işaretleme dili olarak biliniyor. İsmi, İngilizce bir kalıp olan eXtensible Markum Language ifadesinden alınan harflerle oluşuyor. Türkçe karşılığı olarak ise Türk Dil Kurumu, Genişletilebilir İşaretleme Dili ifadesini öneriyor. Ancak Türkiye’de birçok kişi bu dili XML olarak adlandırmayı tercih ediyor.

XML’i ortaya çıkaran ekibin başında bulunan Tim Berners Lee aynı zamanda bir başka ünlü internet teknolojisi olan HTML’nin de yaratıcısı. Uluslararası bağımsız bir organizasyon olarak bilinen World Wide Web Consortium – W3C’nin tasarladığı XML’in kullanım ve geliştirme hakları, herhangi bir ülke veya kuruluşun tekelinde bulunmuyor. Bu, XML’in geniş ve özgür bir alanda yayılmasını sağlayan özelliklerden biri olarak öne çıkarıyor. Böylece, kullanıcılar herhangi bir kısıtlama yapamadan bu alanda geliştirmeler yapabiliyor. Bu dil vasıtasıyla insanlar hem daha etkili programlama yapabiliyor hem de karmaşık verileri standardize edebilecekleri bir meta alana kavuşuyor. 

Birbirinden çok farklılaşan kategorilerdeki verileri, kendi formatlarını muhafaza ederek tek bir alanda tutabilen XML dili ile, artık internet üzerinde çeşitli alanlardaki ve kategorilerdeki verilere daha kolay ve daha hızlı ulaşabiliyoruz. Bu açıdan XML’i günümüzde veri alışverişinin zirvesi haline gelen internetin omurgalarından biri olarak göstersek abartmış olmayız.

Neden XML’e ihtiyaç var?

XML'nin birçok farklı kullanım alanı vardır ve ihtiyaçlar farklı uygulamalara ve senaryolara göre değişebilir. İşte XML'in neden kullanıldığına dair bazı temel nedenler:

1. Veri Depolama ve Yapılandırma: XML, verileri hiyerarşik bir yapıda ve metin tabanlı olarak depolamak ve düzenlemek için kullanılır. Bu, özellikle yapılandırma dosyalarını, ayarları ve metin tabanlı verileri saklamak için kullanışlıdır. Örneğin, bir uygulamanın yapılandırma ayarlarını XML dosyasında saklamak kolayca yönetilebilir ve okunabilir olmasını sağlar.

2. Veri Alışverişi: XML, farklı sistemler arasında veri alışverişi yaparken kullanılır. Özellikle web hizmetleri, XML tabanlı veri değişimi için yaygın bir standart olan SOAP (Simple Object Access Protocol) kullanır. XML, verilerin farklı platformlar ve programlar arasında taşınmasını ve çevrimiçi servislerle iletişim kurulmasını sağlar.

3. Veri Entegrasyonu: XML, farklı kaynaklardan gelen verileri entegre etmek ve işlemek için kullanılır. Farklı veritabanları, uygulamalar ve sistemler arasında veri alışverişi yaparken, XML veri entegrasyonunu kolaylaştırır.

4. Belge ve Metin İşleme: XML, belge işleme için kullanılır. Özellikle büyük belgelerin içeriğini indekslemek, düzenlemek veya dönüştürmek için kullanılır. Bu nedenle XML, içerik yönetim sistemlerinde ve belge işleme uygulamalarında yaygın olarak kullanılır.

5. Çapraz Platform Uyumluluğu: XML, farklı işletim sistemleri, programlama dilleri ve platformlar arasında veri taşımanın bir standart yolunu temsil eder. Bu, veri paylaşımı ve işbirliği için önemlidir, çünkü farklı sistemlerin ve platformların XML verilerini işleyebilmesi nispeten kolaydır.

6. Genişletilebilirlik: XML, kullanıcılar tarafından özel veri yapıları ve etiketler eklemek için kullanılabilir. Bu, farklı uygulama gereksinimlerine uyum sağlamak için XML'i genişletilebilir kılar.

7. Standartlaştırma: Birçok endüstri ve uygulama alanı, XML tabanlı standartlar geliştirmiştir. Örneğin, XHTML (XML tabanlı HTML), RSS (Really Simple Syndication) ve SVG (Scalable Vector Graphics) gibi standartlar XML'e dayanır.

Bu nedenlerle, XML verileri saklama, taşıma ve paylaşma gereksinimlerini karşılayan çok yönlü bir veri biçimi olarak kabul edilir. Ancak, modern uygulamalarda JSON (JavaScript Object Notation) gibi daha hafif ve insanlar tarafından daha kolay okunabilen veri formatları XML'in yerini almıştır. JSON, özellikle web tabanlı uygulamalarda veri taşıma için daha popüler bir seçenek haline gelmiştir.

XML örnekleri

Aşağıdaki XML belgesi, bir kişinin adını, yaşını ve adres bilgilerini içerir. etiketi bir üst düzey etikettir ve altında diğer alt etiketleri içerir.

Aşağıdaki XML belgesi, bir kitap kütüphanesindeki kitapların listesini gösterir. Her etiketi bir kitabın bilgilerini içerir ve bu etiketler etiketi altında bulunur.

XML in geleceği

Genel olarak, XML, belirli kullanım durumları için uygun olmaya devam edecektir. Ancak özellikle hafif veri formatlarının ve daha özelleştirilmiş görselleştirilmiş formatların popülerliği göz önüne alındığında, XML'in yaygınlığı ve kullanımı giderek azalabilir. Bu nedenle, projeler ve uygulamalar için en uygun veri formatını seçerken dikkatli bir şekilde değerlendirme yapmak önemlidir.

1. JSON'un Yükselişi: JSON (JavaScript Object Notation), özellikle web tabanlı uygulamalarda ve veri alışverişi için giderek daha fazla tercih edilen bir veri formatı haline gelmiştir. JSON, daha hafif, insanlar tarafından daha kolay okunabilir ve JavaScript ile uyumlu bir veri formatıdır. Bu nedenle, XML'e kıyasla JSON'un daha yaygın hale geldiği gözlemlenmektedir.

2. Veri Yapıları için Alternatifler: XML, çok amaçlı bir veri formatı olsa da, belirli kullanım durumları için daha spesifik ve etkili alternatifler mevcuttur. Örneğin, YAML (YAML Ain't Markup Language) yapılandırma dosyaları için XML'e alternatif olarak kullanılır.

3. RESTful API'ler: Web hizmetlerinin gelişimiyle birlikte, RESTful (Representational State Transfer) API'lerin popülaritesi artmıştır. RESTful API'ler genellikle JSON veya başka hafif veri formatları kullanır. Bu, XML tabanlı web servislerinin yerini almıştır.

4. Daha Özelleştirilmiş ve Uygun Görselleştirilmiş Formatlar: Bazı uygulamalar, metin tabanlı formatlar yerine daha spesifik ve görselleştirilmiş formatlara ihtiyaç duyar. Örneğin, HTML, Markdown, veya düşük düzeyde tasarlanmış veri formatları kullanılabilir.

5. XML Veri Değişimi Standardları: Bazı endüstriler ve uygulamalar hala XML tabanlı veri değişim standardı kullanmaktadır. Örneğin, finans sektöründe kullanılan FIX (Financial Information Exchange) protokolü XML tabanlıdır. Bu nedenle, belirli endüstrilerde XML kullanımı devam edebilir.

6. XML Tabanlı Konfigürasyon Dosyaları: Bazı yazılım uygulamaları hala XML tabanlı konfigürasyon dosyalarını kullanmaktadır. Bu, yazılımın davranışını yapılandırmak için XML kullanımının devam etmesine neden olabilir.