Semantik Nedir?

Semantik, kelime anlamı olarak anlam bilim demektir. Felsefe olarak düşünecek olursak; anlam nedir, sözcükler nasıl anlam kazanır gibi soruların tartışıldığı bir alandır diyebiliriz. Anlamları incelemekle yükümlü dil bilim alanı yani. Semantikte iki farklı yaklaşım vardır; felsefi ve mantıksal ya da dil bilimsel.

Felsefi açıdan semantik

Anlambilim, felsefi olarak incelendiğinde burada öne çıkan kelimeler arasındaki ilişkidir. Kelimenin düz anlamı, yan anlamı gibi nitelikler anlambilimin felsefi yönünü işaret eder.

Bilimsel açıdan semantik

Burada ise anlambilimin zaman içerisindeki değişimi öne çıkar. Buradaki değişim ise dil yapısındaki düşünce-anlam ilişkisidir.

Anlambilim kavramını ortaya koyan kişi kimdir?

Anlambilim incelemelerinde çağdaş yaklaşımın temelini Michel Breal’in attığını görüyoruz. Yunanca Sema kelimesinden gelen semantik terimini ilk olarak kendisi kullanmış ve hatta yeni bir bilim olarak tanıttığı çalışmalarına da bu ismi vermiş. Michel Breal’den 1923 tarifinde Ogden ve Richart’ın yayınladıkları The Meaning of Meaning isimli klasik kitapla anlam konusu kuramsal bir zemine oturmuş olur.

Tarihler 1933’ü gösterdiğinde Polonyalı Korzybski, Science AND Sanity adını verdiği kitabıyla bu kuramsal zemine katkı sağlar. 1951’de Ullman Yapısalcı Dilbilim yaklaşımıyla uygun anlam arayışlarını yansıtan eserler üretir. İnternetin ve gelişen teknolojinin etkisiyle semantik kavramına bir süre sonra semantik web eklenir ve bilişim alanında kullanılmaya başlar. Özellikle arama motorları ve içeriğin üretilip analiz edilmesinde önemli bir paya sahiptir.

Anlambilim ne yapar?

Anlambilim, dil yapısı, düşünce ve anlam gibi yapıların arasındaki köprüye odaklanır. Herkes için bir anlamı olan, duyulabilen ve görülebilen göstergeleri inceler. Dildeki küçük ses birimlerinden olan fonemlerin oluşturduğu morfemler, sözcükler, cümleler ve metinlerden anlam çıkarmaya bağlı kurallardan oluşur. Sentaks ve dilbilgisi kavramlarını, dil biliminin en önemli unsurları olarak belirtebiliriz.

Semantiğin en temel konularından biri de dil ve dünya ilişkisi. Dil felsefecilerinin gönderme kavramı ile dile getirdikleri bir ilişki. En çok merak edilen konulardan biri tümce ve dünya arasındaki bağlantının ne olduğu. Bu soruyu ilk defa felsefi açıdan ele alan kişi Frege olmuştur. Frege’nin kuramına göre bir tümcenin göstergesi ki nesneden biri olmalı; doğru ve yanlış. Doğruluk değerlerini birer nesne olarak ele alıyor olsa da Frege’in bu görüşü günümüzde pek kabul görmüyor diyebiliriz. Bunu Mantıksal Atomculuk döneminde Russell’ın savunduğu bir görüş ile belirtebiliriz. Russell’a göre tümcelerin dünyada karşılık geldiği şeyler olgulardan ibarettir. Bu ilişkiyi dile getirirken gönderme kavramını kullanmaz ve bu mantıktan yola çıkarak doğru bir tümcenin dünyada bir olguya gönderme yaptığını vurgular.

Semantik (anlambilim) teorileri

Dildeki anlam çok karmaşık olduğu için, biçimsel anlambilim, sözlüksel anlambilim ve kavramsal anlambilim gibi anlambilim içinde kullanılan farklı teoriler vardır.

Biçimsel Anlam- Biçimsel anlambilim, dil ve gerçeklik, doğruluk ve olasılık arasındaki daha geniş ilişkiyi analiz etmek için matematik, felsefe ve mantık teknikleri kullanır. 

Sözlüksel Anlambilim- Sözcüksel anlambilim, bağlam bağlamındaki anlamı anlamak için bir metin satırı içindeki sözcük ve cümleleri deşifre eder. Bu, bireysel isimler, fiiller, sıfatlar, ön ekler , kök kelimeler , son ekler veya daha uzun cümleleri veya deyimleri incelemeyi içerebilir .

Kavramsal Anlam- Kavramsal anlam, düşüncelerimiz ve duygularımıza bağlam eklemeden önce en temel kavram ve kelimenin biçimi ile ilgilenir.

Anlambilim örnekleri

Anlambilim bir metni nasıl işler?

Anlambilimin ne olduğunu ve nasıl çalıştığını daha iyi anlamak için insan beyninin nasıl çalıştığı bağlamındaki bazı basit anlambilim örneklerine bir göz atalım. 

• Dış uyaranlar : Bilgi kaynakları - metin belgeleri, web sayfaları, sosyal medya ve e-postalar, vs. - içerik ve bağlam açısından potansiyel olarak çeşitlilik gösterse de, anlaşılması gereken 'işlenmesi' gereken bilgileri içerir.
• Nöronlar : Bunlar, dilbilimsel analizin çeşitli aşamalarından geçmesine izin veren anlamsal algoritmayı oluşturan parçalardır.
• Hipokampus : Kavramları çıkarmak ve depolamak, terimlerin uygun şekilde netleştirilmesi için anlamsal bağlamın belirlenmesini gerektirir.

Anlambilim sözcük anlamı ile cümle anlamı arasındaki ilişkiyi inceler. Örneklere inceleyecek olursak;

"Çaya gidiyorum."

Bu cümle “çay içmeye gidiyorum” ya da “çay kenarında gezinmeye gidiyorum” anlamlarında kullanılmış olabilir.

"Ayşe kitap okumayı sever" ve "Kitap okumayı Ayşe sever" cümleleri aynı sözcüklerden oluşan ama içinde anlam farklarını barındıran cümlelerdendir.