Ekinoks Nedir?

Biz gelişen teknolojilerin, dünyanın nereye gittiğinin, yapay zekanın ve daha pek çoğunun peşinden giderek kendimizi onlara kaptırmışken, doğa da bir yandan seyreduruyor tüm bu olup biteni. Yıllar geçse de dünya defalarca dönse de milenyumlarla, gelecek nesiller konuşulsa da değişmeyen tek şey doğa ve onun yarattığı olaylar. İnsanoğlu olarak doğaya verdiğimiz zararı minimuma indirmek için elimizden geleni yapıyoruz. Market poşetleri kullanmıyoruz, çevremizi temiz tutuyoruz, kağıt israfını önlüyoruz vb. gibi. Tüm bunları kendi irademiz, aklımız ve doğa sevgimiz ile yapıyoruz. Bir de kendi irademiz dışında gelişen olaylar var, çoğu zaman da elimizi kolumuzu bağlayan hatta… Yakın zamanda kendini hatırlatarak hayatımızı yeniden “yoklayan” deprem gibi, dünyanın bazı bölgelerinde geçmişte yaşanan Tsunami’ler gibi, El Nino kasırgaları gibi, fırtınalar gibi ya da henüz bir iki sene evvel binaları bile talan eden dolu yağışı gibi… Doğa olaylarına akıl sır ermiyor zira ne kadar önceden hesaplansa da bazen ansızın da çıkabiliyor karşımıza…

Bugün yine bu doğa olaylarından birinden bahsetmek istiyoruz. Ancak bu sefer korkutucu değil güzel bir doğa olayı. Coğrafya derslerimizin vazgeçilmezi Ekinoks. Ekinoks, dünya genelinde gece ve gündüz sürelerinin eşit olduğu güne deniyor. Aynı zamanda kelime olarak kökeni Latince olan “Aequinoctium” anlamına gelir. Aequi eşit demektir, noct ise gece kelimesine dayanır. Bu iki sözcüğün birleşiminden aequinoctium yanı Ekinoks meydana gelir. Ekinoks yılda hangi tarihlerde gerçekleşir onun da yanıtını verelim. Yılda iki kez yaşanıyor bu olağanüstü doğa olayı. 21 Mart İlkbahar Ekinoksu ve 23 Eylül Sonbahar Ekinoks’u. Ekinoks aynı zamanda ılım olarak da biliniyor. Ekinoks durumunun oluşmasını sağlayan olayı şöyle tanımlayabiliriz. Güneş ışınlarının Ekvator’a dik bir açıyla vurması sonucunda aydınlanma çemberinin kutuplardan geçmesi ile oluşuyor. Gündüz ve gece eşit oluyor böylelikle…

Türkiye Kuzey Yarım Küre’de yer alıyor. Bundan dolayı 21 Mart Ekinoks’u ilkbaharın başlangıcı olarak kabul edilir. Gündüzler uzamaya geceler kısalmaya başlar biz de yavaş yavaş yaz mevsimine geçişin en tatlı anlarına geçmiş oluruz.

Ekinoks nasıl oluşur?

21 Mart ve 23 Eylül Ekinoks tarihleri, Kuzey ve Güney Yarım Küre’de farklı anlamları taşır. Kuzey Yarım Küre için baktığımızda 21 Mart Ekinoks tarihi bu kürede ilkbahar mevsimini müjdeler ki yukarıda da bahsettiğimiz gibi biz bu dönemde yer alıyoruz. Yine Kuzey Yarım Küre’de 23 Eylül Ekinoks’u demek bu küre için sonbahar mevsiminin sinyali demektir. Ekinoks tarihleri aynı zamanda dünyanın iki yarım küresi için de ilkbahar ve sonbahar mevsimlerinin başlangıç tarihleridir. Bu tarihlerde Güneş ışınları Ekvator’a dik açıyla düşer ve yarım küreler için mevsim başlangıcını müjdeler.

Ekinoks’un nasıl oluştuğunu bu iki tarihi ele alarak inceleyecek olursak ortaya şöyle bir tablo çıkacaktır.

21 Mart Ekinoks durumu:

Güneş ışınları öğle vakti Ekvator’a 90 derecelik bir açı ile düşer.
Gölge boyu Ekvator’da sıfırı bulur.
Güneş ışınları bu tarihten itibaren Kuzey Yarım Küre’de dik açıyla düşmeye başlar.
Artık bu tarihten itibaren Güney Yarım Küre’de geceler, gündüzlerden uzun olmaya başlar.
Kuzey Yarım Küre’de ise tam tersi bir durum olur; gündüzler uzar, geceler kısaları.
Bu tarih Güney Yarım Küre’de Sonbahar, Kuzey Yarım Küre’de ise ilkbahar mevsiminin başlangıcı kabul edilir.
Aydınlanma çemberi kutup noktalarında teğet geçer ve Güneş her iki kutup noktasında da görülür. Dünya üzerinde gece ve gündüz süreleri birbiri ile eşit olur. Bu tarihin bir özelliği de şudur: artık Güney Kutup Noktası’nda altı aylık gece, Kuzey Kutup Noktası’nda ise altı aylık gündüzün başlangıcı olur.

23 Eylül Ekinoks durumu:

Güneş ışınları Ekvator’a 90 derecelik bir açı ile düşer.
Ekvator’da gölge boyu sıfırdır.
Güneş ışınları Güney Yarım Küre’de dik düşmeye başlar.
Artık Güney Yarım Küre’de gündüzler, gecelerden uzun olmaya başlar.

Yukarıda bahsettiğimiz gibi artık bu tarihten itibaren Güney Yarım Küre’de gündüzler, gecelerden uzun olmaya başlar, Kuzey Yarım Küre’de ise tam tersi olur. Güney Yarım Küre için bu tarih İlkbahar mevsiminin başlangıcı olurken Kuzey Yarım Küre için sonbahar mevsiminin başlangıcı anlamını taşır.